Oproep voor een moratorium op de bouw van nieuwe gevangenissen in België

Appel pour un moratoire sur la construction de nouvelles prisons en Belgique.

Tussen 1980 en 2000 steeg het aantal gevangenen in België van 5.000 tot meer dan 11.000. Deze explosieve groei van de gevangenisbevolking verklaart zich niet door de explosie van misdaad en criminaliteit. Die cijfers bleven immers relatief stabiel [3]. Het gaat daarentegen om een ‘punitive turn’, die in de meeste Europese landen plaatsvond in de jaren 1970 - 1980. Als antwoord op de overbevolking van de gevangenissen kozen de opeenvolgende regeringen voor de bouw van nieuwe gevangenissen. In 30 jaar tijd nam het aantal cellen toe met 176%. Tijdens het laatste decennium werden nieuwe gevangenissen gebouwd in Ittre (2003), Hasselt (2005), Marche-en-Famenne (2013), Leuze-en-Hainaut (2014) en Beveren (2014). De graad van overbevolking van de cellen stond echter in 2015 nog altijd op 10%. Men kan alleen maar vaststellen dat hoe meer gevangenissen men bouwt, hoe meer men ze vult.


De huidige regering kondigde aan om op die weg verder te gaan en nog meer gevangenissen te gaan bouwen : in Vresse-sur-Semois, Lantin, Verviers, Leopoldsburg, Waver en Paifve. En ook in Haren en Dendermonde, waar de bouw tot op vandaag wordt geblokkeerd door het verzet van de burgers.

De bouw van een mega-gevangenis in Haren (Brussel) is tekenend voor de vlucht vooruit. Die gevangenis moet de grootste worden in België, met een oppervlakte van 51.000 m² aan gebouwen en nog eens 15.000 m² supplementaire oppervlakte errond. Ze vernietigt zo één van de laatste grote groene ruimtes en akkerbouw van Brussel. De gevangenis zou bestaan uit acht eenheden en toelaten om 1.200 gevangenen op te sluiten. De totale kostprijs van Haren alleen, onderhandeld via een "publiek-privaat samenwerkingscontract" dat loopt over een periode van 25 jaar, wordt geschat op meer dan 3 miljard euro [4]. Deze kolossale som, die wordt verzwolgen door de muren van een gevangenis, is vanzelfsprekend niet langer beschikbaar voor Justitie, die al chronisch onder-gefinancierd is. Het bedrag is er evenmin nog om aan preventie of aan re-integratie va gevangenen te doen.

Het is nu alom bekend dat de gevangenis catastrofale effecten heeft. Ze veroorzaakt een breuk met de familie en de maatschappij en zorgt niet voor opvolging of re-integratie. In België bedraagt de graad van recidive zo’n 50 % [5]. Het cijfer getuigt van de rampzalige mislukking van de gevangenis als manier om aan ‘recht’ te doen. Opsluiting zou mensen moeten afbrengen van misdaad, terwijl men in de gevangenis vaak het vak kan leren.

De bouw van nieuwe gevangenissen, en die van de mega-gevangenis van Brussel in het bijzonder, stelt ons voor een maatschappelijke keuze. De gevangenissen zijn op de allereerste plaats gevangenissen voor de armen. Niet omdat arme mensen meer misdaden plegen, maar omdat zij door het gehele strafsysteem als eerste geviseerd worden. De vaststelling in het rapport 2016 [6] van het Observatoire international des prisons over België spreekt boekdelen : "de meeste gevangenen hebben een lage sociaaleconomische positie. De meesten hebben geen diploma, 30% is analfabeet, en 45% heeft alleen een getuigschrift van lager onderwijs [7]. Hun leven zit vaak vol met breuken vanaf hun eerste contact met de instellingen, zowel op gezinsvlak, op school of op het werk ... [8]". Terwijl miljarden worden opgeslokt door de gevangenissen van het Masterplan, is de armoede en miserie in Brussel er alleen maar op verslechterd ; de acht Belgische gemeenten met het laagste gemiddelde inkomen van het land bevinden zich nog steeds in Brussel en er is geen beleid dat deze trend zal ombuigen.

We hebben niet meer gevangenissen nodig, maar een samenlevingsproject dat aan iedereen een volwaardige plaats biedt. Een project dat een einde maakt aan armoede en solidariteit versterkt. In plaats van een zoveelste "Masterplan voor de gevangenissen”, willen we een ’Masterplan voor rechtvaardigheid en solidariteit" dat in staat is om aan iedereen een toekomst te bieden.

Om deze redenen roepen wij op tot een onmiddellijk moratorium op de bouw van nieuwe gevangenissen in België. We roepen op tot de organisatie van een Staten-Generaal van de burgers om de rampzalige pagina van het gevangeniswezen definitief om te draaien.

L’appel des 200 pour un moratoire sur la construction de prisons / De oproep van de 200 voor een moratorium op de bouw van gevangenissen

Liste des signataires / Lijst van ondertekenaars

1. Jean-Baptiste Godinot, asbl Respire ;
2. Luk Vervaet, enseignant dans les prisons ;
3. Jean-Marc Mahy, Educ’Acteur ;
4. Laurent Moulin, président du Comité de Haren ;
5. Philippe Massay, criminologue, conseiller auprès du gouvernement de la FWB ;
6. Nadine Rosa-Rosso, enseignante ;
7. Malika Hamidi, sociologue ;
8. Daniel Wagner, enseignant dans les prisons ;
9. Karin La Meir, conseillère conjugale ;
10. Elisabeth Grimmer, employée, Comité de Haren ;
11. Eric Hulsens, ere-lector provinciaal hoger onderwijs ; publicist Antidote ;
12. Nordine Saïdi, militant décolonial / Bruxelles Panthères ;
13. Jean-Marie Dermagne, avocat et ancien bâtonnier ;
14. Nadia Boumazzoughe, Muslim’s Rights Belgium ;
15. Paul Delmotte, prof. retraité ;
16. Aya Tanaka, réalisatrice de documentaire ;
17. Ingrid Goossens, enseignante ;
18. Rachida Aziz, Le Space ;
19. Lieven De Cauter ; cultuurfilosoof, RITCS, KULeuven ;
20. Eveline Bijl, enseignante ;
21. Michel Soucy, scénographe illustrateur ;
22. Thea Staes, onderzoeker aan de faculteit rechten ULB ;
23. Flor Dewit, Marxistisch antiquariaat Aurora ;
24. Juliette Béghin, collaboratrice scientifique Centre de recherches criminologiques (ULB) ;
25. Manu Scordia, dessinateur ;
26. Christou Verniers, ex-directrice de la FUNOC ;
27. De Ly Myriam, activiste pour la Palestine ;
28. Françoise Thirionet, animatrice ;
29. Barbara Van Dyck, onderzoekster ULB ;
30. Mohsin Mouedden, président de l’ASBL les Ambassadeurs de la Paix ;
31. Rachida El Garani, filmregisseur ;
32. Jeannine Tips, animatrice Solidarités Nouvelles ;
33. Mark Vanderveken, médecin ;
34. Valentine Julien, bedrijfsleidster, democratie nu ;
35. Tom Grimonprez, militant anti-carcéral ;
36. Elena Cal Atan, fonction publique ;
37. Mustapha El Faieq, project medewerker ;
38. Alain de Halleux, réalisateur ;
39. Axel Claes, kunstenaar ;
40. Véronique Vanderbeken, Intérimaire ;
41. Bernard Bolze, cofondateur Prison Insider ;
42. Marie-Jo Fressard, présidente Solidarité Maroc 05 ;
43. Nicolas Cohen, avocat ;
44. Damien Scalia, professeur, ULB ;
45. Corinne Gobin, politologue à l’ULB ;
46. Renaud De Heyn, enseignant et auteur de bande dessinée ;
47. Pierre Lambillon, conseiller à la cour du travail de Liège ;
48. Laloy Leonor, présidente du Cercle d’Interrogation sur le Milieu Carcéral de Saint Louis Bruxelles ;
49. John Nève, économiste, doctorant à Paris 1 Panthéon Sorbonne & Université Saint-Louis Bruxelles ;
50. Dominique De Laet, éducatrice ;
51. Souad Fila, écrivaine ;
52. Peter Terryn, Solidarity for All ;
53. Isabel Sofia del Valle Lopez, fonctionnaire à la retraite ;
54. Patrick Lenskens, IT adviseur ;
55. Valentine Orban, étudiante en 3ème bac droit ;
56. Philippe De Clerck, architecte ;
57. Sophie Delforge, sans profession ;
58. Marc Vanderhoeven, ICT ;
59. Charline Rother, assistante sociale en milieu carcéral ( service externe d’aide aux justiciables à Bruxelles) ;
60. David Jamar, chargé de cours UMONS ;
61. Marc Nève, avocat, ancien vice-président du CPT (Comité européen pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants – Conseil de l’Europe) ;
62. Paul Lannoye, président du GRAPPE, député européen honoraire ;
63. Manuela Cadelli, présidente de l’Association syndicale des Magistrats (ASM) ;
64. Mélodie Wegnez, film editor, colorist ;
65. Benjamin Deman, juriste FGTB ;
66. Christian Kunsch, président du Mouvement ouvrier chrétien MOC ;
67. Mohamed Aadel, Association marocaine pour les Droits humains (AMDH Belgique) ;
68. Jérémie Piolat, auteur, doctorant en anthropologie, UCL ;
69. Stéphanie Guilmain, activiste contre la méga-prison de Haren ;
70. Dominique Willaert, artistiek leider Victoria Deluxe (Gent) ;
71. Fabienne Delchevalerie, SolidHaren asbl ;
72. Marie-Françoise Cordemans, enseignante ;
73. Youssef Chihab, directeur du département Europe, AFD International ;
74. Nathalie Caprioli, journaliste ;
75. Ronnie Ramirez, cinéaste, enseignant ;
76. Anne Fivé, citoyenne ;
77. Diane Bernard, professeur UCL, KUL, St-Louis et ULg ;
78. Nicolas De Groodt, chargé de projet ;
79. Jean-Louis Renaud, photographe citoyen ;
80. Céline Cuvelier, artiste, animatrice à la prison de Berkendael ;
81. Galia De Backer, historienne ;
82. Bibianne Bolle, citoyenne ;
83. Philippe Delchevalerie, Solidharen ;
84. Veronique de Leener, directeur MAKS vzw ;
85. Claude Debrulle, Directeur-Général honoraire, Direction-Générale de la Législation au ministère de la Justice ;
86. Herman De Ley, professor-emeritus UGent ;
87. Claudine Penen-Vandernoot, retraitée, défenseuse des droits humains ;
88. Marc Taeldeman, gepensioneerd, directeur basisonderwijs ;
89. Farida Aarrass, Comité Free Ali ;
90. Khadija Senhadji, socio-anthropologue ;
91. Didier Van der Meeren, enseignant ;
92. Ico Maly, docent Tilburg University ;
93. Barbara Herman, sociologue ;
94. Philippe Hunt, professeur - Académie royale des Beaux-Arts, ISTI-ULB ;
95. Martine Five, assistante sociale retraitée ;
96. Marie Malengreau, employée chez Atrium Brussels ;
97. Fabienne Brion, professeur à l’Ecole de criminologie de l’Université catholique de Louvain ;
98. Jérôme Pelenc, chercheur FNRS-ULB ;
99. Julie Jaroszewski, artiste ;
100. Sylvie Olivier, architecte ;
101. Agathe De Brouwer, avocate au Barreau de Bruxelles Cabinet ARTéGAL ;
102. Laure de St Gilles, Occupy Brussels Belgium ;
103. Ludo De Brabander, Vrede vzw ;
104. Maïa Chauvier, slameuse/actrice ;
105. Aurore Van Opstal, réalisatrice ;
106. Latifa Sellami, employée administrative ;
107. Denise Gere, ancien membre de la commission de surveillance près la Prison de Saint Gilles ;
108. Daniele Bosson , médecin biologiste ;
109. Nathan Hubot, demandeur d’emploi ;
110. Indra Costermans, onderwijsopbouwwerker ;
111. Judith Postelmans, gepensioneerd, onderwijs ;
112. Inge Kerkhofs, psychotherapeute in de contextuele psychotherapie, geëngageerde bij Hart boven Hard ;
113. Patrick Dewals, psychiatrisch verpleegkundige/politicoloog ;
114. Eef De Bruyne, projectcoördinator ;
115. Cécile Dethier, animatrice et coordinatrice de projets ;
116. Chantal Degee, retraitée, visiteuse de prison ;
117. Nouria Ouali, enseignante ;
118. Françoise Janssens, enseignante en promotion sociale ;
119. Betty Nicaise, cadre social ;
120. Pascale Koning, chargée en communication, citoyenne humaniste ;
121. Perceval Carteron, éducateur, pôle pédagogique de la FCJMP (Fédération des Centres de Jeunes en Milieu Populaire) ;
122. Peter Geirnaert, geschorste leefloner ;
123. Maxime Kouvaras, journaliste réalisateur ;
124. Laurette Vankeerberghen, comédienne ;
125. Chahr Hadji, éducateur spécialisé ;
126. Texas Vandervliet, étudiant, membre de la batucada du réseau ADES ;
127. Christine Piérard, Comité free Ali, éditeur à la retraite ;
128. Mélusine Llau, auxiliaire de vie scolaire et travail auprès d’enfants en difficulté ;
129. Lola Vandervliet, animatrice ;
130. Suzanne Veldeman, secrétaire retraitée - Centrale Nationale des Employés (CSC) ;
131. Frank Vercruyssen, acteur ;
132. Jérémie De Clerck, ingénieur ;
133. Ginette Bauwens, filosoof ;
134. Ludo De Witte, auteur ;
135. Jean Flinker , responsable d’Attac Bruxelles (1) ;
136. Marleen Content, meertalige secretaresse ;
137. Françoise Fierens, secrétaire, Wavre ;
138. Mickaël Serré, auteur, graphiste-illustrateur ;
139. Benoît Pelé, ingénieur du son ;
140. Annie Salmon, bibliothécaire ;
141. Jacques Malisoux, directeur d’école retraité, animateur des tables de discussion philosophique à la prison de Marche-en-Famenne ;
142. Emmanuelle Plumat, enseignante ;
143. Anne-Francoise Carrette, employée ;
144. Melina Letesson, criminologue ;
145. Valentin Henkinbrant, juriste ;
146. Florence Kroff, juriste citoyenne ;
147. Pascale Hensgens, employée et travailleuse dans le secteur assuétudes ;
148. Elie Arnould, étudiant en histoire ;
149. Véronique van der Plancke, avocate, collaboratrice scientifique JURI, UCL
150. Cécile Harnie, activiste ;
151. Timothy Theunis, entrepreneur, coach, conseiller bénévole à la prison d’Andenne ;
152. Danièle Madrid, documentaliste ;
153. Marie Gribomont, professeure ;
154. Jéromine Gehrenbeck, demandeuse d’emploi ;
155. Michel Allafort, psychosociologue retraité, visiteur de prison à Lyon ;
156. Enzo Cormann, écrivain ;
157. Ana Navarro, éducatrice ;
158. Chloé Mercenier, architecte urbaniste, chercheure pour la Conférence Permanente du Développement Territorial (CPDT) Lepur - ULg ;
159. Isabelle Finn, décoratrice de télévision ;
160. — ;
161. Eric Goeman, woordvoerder Attac Vlaanderen ;
162. William Donni, militant associatif et politique, futur éducateur ;
163. Claire Scohier, criminologue ;
164. Patrick Louis, assistant social ;
165. Quentin Parete, architecte/ Mouvement Pour Bruxelles ;
166. Camille Latin, juriste, asbl Respire ;
167. Isabelle Wattier, UCL, chercheuse, Centre de recherches interdisciplinaires sur la déviance et la pénalité (CRID&P) ;
168. Gwenaël Breës, cinéaste et journaliste ;
169. Françoise Digneffe, professeure émérite UCL ;
170. Isabelle Marchal, citoyenne ;
171. Joris Note, schrijver ;
172. Marianne VL Koplewicz, Editions du Souffle ;
173. Celline Serrad, Editions du Souffle ;
174. Paul-Emile Dupret, juriste ;
175. Dan Kaminski, professeur à l’UCL ;
176. Julie Praet, chargée de projets Culture/Enseignement (CC La Vénerie), céramiste ;
177. Hamel Puissant, animateur-formateur ;
178. Anna Mortiaux, enseignante et artiste plasticienne ;
179. Guido Vanderhulst, president at BruxellesFabriques-BrusselFabriek ;
180. Mahdiya El-Ouiali, assistante sociale chez Médecins du Monde ;
181. Anne Gihousse, enseignante ;
182. Rifka El Khmlichi, Institutrice, département inscriptions d’une école de promotion sociale de la FWB ;
183. Jérôme Offermans, animateur socio-culturel ;
184. Pierre Marissal, géographe ;
185. Samanta Borzi, éducatrice, auteure ;
186. Laurent Fontaine, architecte-paysagiste et urbaniste ;
187. Camille Craninx, étudiante institutrice maternelle
188. Axel Pleeck, détaché pédagogique à PhiloCité asbl ;
189. Zehra Karaca, employée, aide diététicienne ;
190. Aurélie Delain, responsable administrative et financière d’un programme de soutien à l’entreprenariat féminin au Maroc (coopération belge) ;
191. Christine Guillain, professeur de droit aux Facultés universitaires Saint-Louis :
192. Jérome Praet, indépendant ;
193. Albert Martens, prof. emeritus KUL ;
194. Alexis Deswaef, avocat et président de la Ligue des droits de l’Homme ;
195. Sébastien Kennes, animateur/formateur & militant associatif
196. Isabelle Hochart, citoyenne ;
197. Dominique Gihousse, diététicienne ;
198. Sarah Ganty, chercheuse en droit à l’ULB
199. François Licoppe, indépendant ;
200. Philippe Mary, professeur de criminologie ULB ;

Organisations signataires, ondertekenende organisaties

Observatoire International des Prisons, section belge ;
Association syndicale des Magistrats (ASM) ;
Mouvement ouvrier chrétien MOC ;
Bruxelles Laïque ;
Campagne Stop Répression ;
JOC, Jeunes Organisés et Combatifs ;
PFF, Prisoners’ Family & Friends
IEB Inter-Environnement Bruxelles ;
Observatoire Belge des Inégalités, Belgisch observatorium maatschappelijke ongelijkheid ;
SolidHaren asbl ;
asbl Respire ;
FIAN Belgium, FoodFirst Information and Action Network ;
Centre d’Action Laïque asbl ;
La Ligue des Droits de l’Homme ;


[1Zie de cijfers van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) https://nicc.fgov.be/

[2Zie de cijfers van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) https://nicc.fgov.be/

[3Zie de cijfers van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) https://nicc.fgov.be/

[4Een gemiddelde van 120 miljoen euro per jaar, of 7% van het jaarbudget voor Justitie in 2016

[8P. MARY, F. BATHOLEYNS, J. BEGHIN, « La prison en Belgique : de l’institution totale aux droits des détenus ? », Déviance et Société, 2006, vol. 30, n° 3, pp. 389 à 404